Saturday, December 6, 2008

Politika u Futbool

Dan l-artiklu ta' Mark Mizzi gie pubblikat f' L-Orizzont tal-Hamis 4 ta' Dicembru 2008

Il-politika tilghab parti importanti hafna fil-futbol internazzjonali. Din mhix xi haga li bdiet illum. Il-futbol minn dejjem kien hekk. Il-futbol li naraw ahna hafna drabi huwa r-rizultat, jew ahjar il-prodott finali ta’ dak li jkun sar jew qed jinhema minn wara l-kwinti. ‘Il boghod mill-attenzjoni tal-udjenza tkun qed tintlaghab loghoba ohra. Loghoba li fiha federazzjonijiet, assoccjazzjonijiet, klabbs, presidenti, agenti u personalitajiet ohra importanti fit-tmexxija tal-loghoba tal-futbol ikunu qed jiggieldu glieda diplomatika biex jiksbu aktar sahha, influenza u kontroll fuq dan l-isport.

Il-partitarji jsegwu l-loghob u r-rizultati. Izda, sfortunatament, il-futbol mhux dan biss. Dak li jigri wara minghajr daqq ta’ trombi huwa mportnati daqs dak li jigri fil-picc.

Il-kwistjonijiet politici u amministrattivi mhux dejjem jibqghu mistura. Kull tant jinqala’ xi kaz li jpoggi kollox fil-wicc u jixghel id-diskussjoni. Hekk qed jigri bhalissa hekk kif il-President tal-UEFA Michel Platini jibqa’ jipprova jiskopri toroq godda kif, b’xi mod jew iehor, inaqqas il-potenzjal tal-klabbs Inglizi fl-Ewropa.

F’din ir-rubrika ta’ kull gimgha tkellimna f’aktar minn okkazjoni wahda dwar kif, kemm Platini u kif ukoll il-President tal-FIFA Sepp Blatter, ma jitilfux okkazjoni wahda biex jikkritikaw it-tmexxija tal-futbol Ingliz u jipruvaw jaghmlu l-bsaten fir-roti lill-klabbs Inglizi u s-sahha taghhom fil-prezent.

Wahda mill-ahhar okkazjonijiet kienet l-attakk fuq is-sidien barranin tal-klabbs Inglizi u l-flus li qed jonfqu fl-istess klabbs. Fuq dan il-kaz diga’ wassalt il-hsibijiet tieghi imma llum nzid biss li kieku Platini u Blatter daru dawra mal-kumplament tal-Ewropa, fosthom Franza, kienu jsibu li l-investiment barrani fil-klabbs ma jezistix fl-Ingilterra biss. Hemm diversi klabbs ohra barra mill-Ingilterra li huma kontrollati minn “barranin” izda billi l-Premiership ghandu l-oghla profil, huma biss is-sidien tal-klabbs Inglizi li jaghmlu hoss.

F’dawn il-gimghat il-klabbs Inglizi qed ikollhom jiggieldu kontra l-possibilita li jitilfu l-kontroll tal-istess klabbs u tal-loghoba. Jekk l-idea ghad tidhol fis-sehh, ma jkunux biss il-klabbs tal-futbol li jitilfu l-kontroll izda wkoll klabbs u assoccjazzjonijiet ta’ sport iehor bhar-rugby, tennis u cricket.

Taht il-proposta li qed tigi mressqa mill-Gvern Franciz u mbuttata minn Platini, il-kontroll tal-isport fl-Ewropa jghaddi f’idejn struttura gdida Ewropeja. Il-klabbs Inglizi qed jibzghu li din hija skema li permezz taghha Platini jkun jista’ jnaqqas is-sahha tal-klabbs Inglizi u l-kwistjoni hemm cans li eventwalment twassal ghall-konfront dirett ma’ Platini. Konfront diplomatiku bhal dan jista’ sahansitra jnaqqas ic-cansijiet li l-Ingilterra torganizza il-finali tat-Tazza tad-Dinja tal-2018.

Din il-proposta kellha titpogga quddiem il-Ministri tal-Isport tal-Unjoni Ewropeja il-gimgha l-ohra. Il-proposta preparata ghall-President Franciz Nicolas Sarkosy u pprezentata minnu bhala kap tal-Istat Franciz li bhalissa ghandu l-presidenza tal-Unjoni Ewropeja, tista’ tintuza biex il-UEFA tiehu taht idejha l-kontroll kollu tal-futbol Ingliz u tal-futbol fil-kumplament tal-Ewropa bil-federazzjonijiet nazzjonali jirreducu ruhhom ghal pupazzi f’idejn l-organizzazzjoni gdida Ewropeja taht l-awspici tal-UEFA.

Il-proposta bazikament tghid li l-futbol u l-isport l-iehor ghandhom jigu ezenti mil-ligijiet tal-Unoni Ewropeja u jkun hemm struttura gdida Ewropeja li taghmel u timponi r-regoli hi. Din hija mudellata fuq l-organizazzjoni Franciza Direction Nationale du Controle de Gestion (DNCG). Din l-organizzazzjoni regolatroja fi Franza hija principalment iffurmata minn avukati u accountants u ghanda r-rwol li tosserva l-futbo Franciz u kif il-klabbs qed jaderixxu ghar-regoli.

Jekk din l-organizzazzjoni suppost wasslet ghal xi progress sostanzjali fil-futbol Franciz falliet. Franza kellha l-istess campjin ghal dawn l-ahhar 7 snin u fuq livell ta’klabbs ma hemmx paragun bejn il-klabbs Francizi u dawk Inglizi. Jekk wiehed iqabbel il-futbol Franciz ma’ dak Ingliz kulhadd jaf liema hu l-aktar kampjonat attraenti u li jiggenera interess ekonomiku. Din hija l-prova li organizzazzjoni mimlija teknokratici bhalma hemm fi Franza mhix is-soluzzjoni u huwa l-mod kif jitmexxa l-futbol Ingliz li rnexxa.

Platini diga gabar ftit tas-sapport mill-Unjoni Ewropeja biex jekk il-proposta tigi accettata, il-President tal-UEFA jmexxi, b’mod dirett jew indirett, din l-organizzzazzjoni li se taghmel u timplimenta r-regoli tal-isport Ewropew.

Dan kollu jista’ jiftah il-bieb berah biex tigi fl-ahhar tigi mposta r-regola maghrufa bhala 6+5. Permezz ta’ din ir-regola, f’kull loghoba kull tim irid ikollu tal-anqas 6 plejers minn dak il-pajjiz partikolari fl-ewwel hdax u massimu ta’ hames plejers barranin. Fil-prezent din ir-regola ma tistax tigi mposta minhabba li tmur kontra l-ligijiet tal-Unjoni Ewropeja dwar il-moviment hieles tal-haddiema.

Izda jekk ir-regolamenti tal-isport ma jibqghux marbuta ma’ dawk tal-Unjoni Ewropea din ir-regola tkun tista’ tiddahhal. Regola bhal din iddghajjef ‘il klabbs Inglizi li huma fost l-aktar li qed jimpjegaw plejers minn barra l-pajjiz.

L-organizzazzjoni proposta tkun tista’ wkoll tbill subghajjha fil-miljuni li jiehdu l-klabbs Inglizi mid-drittijiet televizivi u s-somma investita fl-Ingilterra tinqasam bejn il-kapmpjonati l-ohra Ewropej.

Permezz ta’ dawn il-poteri Platini jkun jista’ jimponi wkoll regolamenti jew sanzjonijet fuq klabbs b’certu ammonti ta’ djun u wara l-kritika harxa f’dan ir-rigward fuq il-klabbs Inglizi m’hemm l-ebda dubju x’inhi il-mira ta’ Platini jekk xi darba jkollu din is-sahha.

Fuq il-kwistjoni tad-dejn Platini jixtieq li l-infieq tal-klabbs ikun marbut mar-rizorsi taghhom jigifieri d-dhul mill-bejgh ta’ biljetti u sponsors. Huwa jghid li d-djun tal-klabbs Inglizi qed iwasslu ghall-kompertizzjoni ingusta ghax il-klabbs Inglizi qed joperaw barra mil-limitazzjonijiet taghhom

Izda dan l-argument qed ihalli zewg elementi mportanti barra. L-ewwel nett b’dan ir-ragunament Platini mhux qed jiehu in kunsiderazzjoni li parti mid-dejn tal-futbol Ingliz gej mill-investiment li qed jaghmlu l-istess klabbs fi stejdja godda u moderni. Dan huwa investiment mhux dejn ghax dawn l-istejdja, minbara l-valur intrinsiku taghhom, qed jghinu lill-istess klabbs jaghmlu aktar qliegh.

L-argument qed jonqos li jhares ukoll lejn il-flus li jiehdu certu klabbs minghand il-Gvernijiet centrali u lokali madwar l-Ewropa partikolaremnt fi Spanja u fi Franza. Fi Franza il-Gvernijiet Lokali jissapportjaw il-klabbs ta’ Ligue 1 b’madwar 2% tal-ispejjez taghhom. Il-finanzi tal-Gvern Lokali ghinu wkoll biex Lyon jiffrankaw il-miljuni f’xogholijiet marbuta mal-infrastruttura tat-trasport madwar l-istejdjum il-gdid taghom.

Barra minn hekk f’dawn il-pajjizi certu plejers kbar jinghataw skontijiet specjali fuq it-taxxa dovuta minnhom. Fi Franza il-plejers ta’ Ligue 1 jistghu jiddikkjaraw 30% ta’ li jaqilghu bhala qliegh mid-drittijeit tal-immagni u fuq dik is-somma jhallsu biss madwar 10%. Min naha l-ohra, fi Spanja ir-rata bazi tat-taxxa anki ghall-aqwa plejers hija ta’ 23%, li hija rata ferm aktar baxxa minn dik li tithallas fl-Ingilterra.

Platini qatt ma naqas li jattakka l-prezzijiet esorbitanti li jhallsu klabbs Inglizi ghall-plejers u jikkritika l-klabbs li jkomplu jzidu mad-djun taghhom biex ihallsu ghat-trasferimenti.

Facli hafna tattakka dan l-atteggjament u tghid li johloq kompetizzjoni ingusta izda kemm hu gust li trasferimenti shah jithallsu mill-Gvern Lokali tal-belt minn fejn ikun gej il-klabb? Jekk wiehed ihares lejn il-biografija ta’ Eric Cantona miktuba minn Philippe Aiclair jara li l-klabb ta’ Montpellier ma hallas xejn meta fit-tmeninijiet akkwista lil Eric Cantona u lil Stephane Paille li dakinhar kien il-plejer tas-sena fi Franza.

Il-Kunsill Lokali ta’ Montpellier kien diga jaghti 10 miljun Frank lill-klabb izda dakinhar l-ghotja telghet ghal 14 –il miljun. Il-Kunsill tar-regjun ta’ Herault irregala 3 miljun Frank lill-klabb biex jinbidel l-isem tal-klabb li sa dakinhar kien maghruf bhala La Paillade Montpellier fil-waqt li l-President tal-klabb hareg 4 miljun Frank iehor mill-kontijiet tal-kumpanija tieghu li kienet taghmel xoghol ta’ riciklar ta’ skart domestiku u industrijali fir-regjun u allura kienet tiehu l-flus mill-kuntratti li tirbah f’Montpellier u l-madwar.

Dan it-tip ta’ involviment dirett fil-hlasijiet tat-trasferimenti, almenu fid-deher, m’ghadux permess izda fi Franza ghad fadal skemi regolari li permezz taghhom il-klabbs li jkollhom kumplessi tat-tahrig approvati mill-istat jircievu ghotjiet u sussidji mill-awtoritajiet lokali u municipali. Fost l-ohrajn il-belt ta’ Parigi tohrog madwar 3.5milju Ewro fis-sena f’ghotjiet bhal dawn.

Dan kollu johloq zbilanc u kompetizzjoni ngusta ghax fil-waqt li l-klabbs Inglizi jkunu marbuta biex jonfqu mid-dhul taghhom biss u ma jsibu l-ebda ghajnuna biex jinvestu fi stejdja u progetti ohra, klabbs ohra l-Ewropa ikunu qed jigu meghjuna minn partitjiet terzi. Barra minn hekk meta wiehed jara li fil-waqt li fl-Italja il-klabbs juzaw stejdja propjeta tal-awtoritajiet lokali u fi Franza ftit li xejn kien hemm investimenti fi grawnds godda, jasal ghall-konkluzjoni li il-logika ta’ Platini u tal-Gvern Franciz tippremja li min ma jinvestix u tikkastiga lil min jinvesti fil-loghoba.

Il-Presdienza Franciza tal-Unjoni Ewropeja trid aktar kontroll fuq it-trasferimenti internazzjonali tal-plejers taht it-18 –il sena u taghti l-impressjoni li l-plejers zghazagh Francizi qed jinsterqu minn klabbs ohra Ewropej. Dan m’hu minnu xejn. L-istatistici tal-Federazzjoni tal-Futbol Franciza juru li l-maggoranza assoluta tal-plejers li telghu mill-akkademji fi Franza baqghu fil-pajjiz u kien numru zghir hafna li naqsu li jiffirmaw l-ewwel kuntratt professjonaoi taghhom ma’ klabb Franciz.

Ic-cermen tal-unjin tal-plejers Francizi qal li l-akbar problema ghall-plejers zghazagh Francizi gejja mill-fatt li hafna qed jitilfu posthom ghal plejers ohra li jigu minn barra l-Unjoni Ewropeja. Bejn l-2005 u l-2007 Franza mpurtat 88 plejers zghazagh mill-Afrika, l-Asja u l-Amerika t’Isfel. Jekk l-awtoritajiet Francizi jhossu li ghandhom problema bil-plejers zghazagh fil-pajjiz ghanndhom jaraw jekk il-problema hux qed joholquha huma stess u ma jitfghux il-htija fuq klabbs ohra barra minn Franza. Lanqas huwa l-kaz li Platini u ohrajn bhal Blatter joqghodu jiffokaw fuq l-Ingilterra u jaghtu l-impressjoni li huwa f’dan il-pajjiz biss li n-numru ta’ barrnin qed johonqu c-cansijiet tal-plejers tal-pajjiz.

Nies qrib ta’ Platini qed jippruvaw jassiguraw lill-awtoritjiet governattivi u dawk tal-futbol Inglizi li l-iskop taghhom mhux li jaghmlu xi hsara lill-futbol Ingliz izda biex kulhadd jikkompeti fuq l-istess livell. Qatt m’emmint li biex wiehed jikkompeti fuq listess livell ghandhom jittiehdu mizuri biex jiddghajjef dak li hu f’sahhtu. Biex kulhadd jikkompeti fuq l-istess livell ghandu jissahhah id-dghajjef u biex isir dan id-dghajjef irid jikkopja l-mudell li ghamel success. Il-mudell tas-success ghandu l-problemi tieghu li jridu jigu analizzati u miggielda. Izda dan la jfisser li l-mudell ghandu jizzarma u lanqas ifisser li, kif rajna, l-istess problemi m’humiex qeghdin ukoll fil-mudelli li fallew.