Fl-ahhar granet fl-Ingilterra faqqa’ skandlu li, jekk jigi nvestigat u kkonfermat, jista’ jkollu effetti sostanzjali fuq l-immagni tal-loghoba Ingliza u l-ambjent ta’madwarha. L-istorja tista’ tikkonferma wkoll kemm dahlet ‘il gewwa il-problema tal-loghob tal-imhatri minn plejers u persuni ohra fil-loghoba u l-estremitajiet li din il-pjaga tista’ twassal ghalihom.
Il-gimgha l-ohra gie svelat li plejer professjonali tal-futbol accetta somma ta’ hamsin elf lira sterlina biex icedi loghoba u jkun jista’ jhallas id-djun li kien tella’ mal-bookmanker tieghu fuq imhatri li kien jilghab.
Skond din l-istorja il-bookmaker wieghed lill-plejer koncernat li jahfirlu d-dejn li kellu jekk jitkecca u jikkonvinci tlett plejers tat-tim tieghu biex jintwerew il-karta s-safra waqt loghoba partikolari.
Il-plejer ghamel kif mitlub u t-tim tieghu tilef il-loghoba. S’issa la gie msemmi l-plejer u lanqas il-loghoba partikolari izda jidher li xi darba jew ohra dan il-plejer laghab fil-Premiership u l-loghoba koncernata ntlaghabet fl-ahhar sentejn.
Din l-istroja tghid li wara dan l-incident il-plejer beda jiehu l-ghajnuna professjonali biex johrog mill-vizzju tal-loghob u llum jiddispjacieh hafna ta’ dak li ghamel. Dan l-incident kien biss wiehed minn serje ta’ incidenti ohra li gew diskussi b’mod privat waqt seminar fuq il-loghob tal-azzard li sar fil-klinika tal-agenzija Sporting Chance f’Hampshire. Sporting Chance hija l-aktar agenzija maghrufa fl-Ingilterra li titratta sportivi bi problemi ta’ xorb, droga, loghob u vizzji jew mard iehor. Fost dawk li kien hemm prezenti ghas-seminar kien hemm plejers u ex-plejers tal-futbol li ghaddew minn problemi bhal dawn.
L-ewwel reazzjoni ghal din l-istorja kienet tikkoncerna l-kredibbilta tal-loghob tal-futbol. Jekk dan il-kaz jigi konfermat u specjalment jekk isir maghruf li l-loghoba kienet wahda ta’ livell gholi, allura l-futbol isofri daqqa ta’ harta kbira. Ghalkemm hawnhekk qed nitkellmu fuq kaz partikolari, wiehed bil-fors jissoponi li l-kaz mhux wiehed izolat. Il-logika tghid li f’industrija ta’ miljuni kbar bhalma huwa l-futbol, jekk kien hemm plejer wiehed li kien lest icedi loghoba, aktarx ifisser li hemm ohrajn li ghamlu bhalu. Il-fatt li dan il-plejer partikolari irnexxielu jikonvinci tlieta minn shabu biex jigu ammoniti diga jixhed li dan mhux l-uniku individwu li lest jikkorompi ruhu.
Survey li sar mill-gurnal Ingliz The Independent bil-kollaborazzjoni tal-Professional Footballers Association fis-sena 2000 wera li terz tal-plejers jilghabu l-imhatri fuq il-futbol u hamsa qalu li gew avvicinati biex icedu loghoba izda rrifjutaw. Ta min jghid li dak iz-zmien kien kontra r-regolamenti li plejer jilghab fuq il-futbol izda llum dawn ir-regolamenti nbidlu u plejer jista’ jilghab basta mhux fuq loghob li jkun involut fih. Din hija prova li l-principji sportivi m’humiex daqshekk sodi u l-istampa idealistika li ghandna tal-futbol fl-Ingilterra tista’ tigi mtappna b’mod irreversibbli.
Il-kaz jindika wkoll li xi darba fl-ahhar sentejn kien hemm stagun falsat. S’issa m’hemm ebda indikazzjoni f’liema livell jew kampjonat kienet il-loghoba partikolari izda l-fatt li l-bookmaker dahhal il-flus permezz ta’ tkeccija u ta’ tlett karti sofor jixhed li l-loghoba kienet ta’ certu mportanza.
Il-kap tal-Professional Footballers Association Gordon Taylor qal li hu ghandu d-dubji tieghu dwar kemm tista’ tkun vera din l-istorja u jemmen li l-plejer elabora jew kabbar xi ftit izzejjed dan l-episodju. Taylor qal li l-fatt li plejer javvicina tlieta ohra u jikkonvincihom jigu ammoniti huwa inkredibbli u stieden lil Sporting Chance biex jaghtu aktr dettalji lill-FA Ingliza. Taylor qed jghaddas rasu fir-ramel u flok jinjora l-istorja ghandu jirrealizza li l-futbol Ingliz ma jgawdix xi immunita specjali minn dawn il-problemi.
L-aktar problema gravi mhix jekk il-plejer esagerax jew le u jekk kienx hemm loghoba jew stagun li gie falsat minhabba dan l-episodju. L-akbar problema jew problemi huma c-cirkostanzi li wasslu biex jigri dak li gara anki jekk, f’kaz li Taylor ghandu ragun, kien hemm xi ftit tal-esagerazzjoni mill-plejer. Huwa ferm aktar importanti toqtol il-brimba milli tnehhi l-ghanqbuta u huwa propju c-cirkostanzi socjo-sportivi li qed iwasslu ghal episodji bhal dawn li ghandhom jigu studjati bis-serjeta.
Fost kazi ohra li ssemmew fis-seminar ta’ Sporting Chance kien hemm il-kaz ta’ plejer li jilghab f’wahda mid-divizjonijiet iz-zghar li ghamel attentat ta’ suwicidju wara li akkumula djun ta’ 37,000 lira sterlina permezz tal-loghob tal-imhatri. Mis-seminar hareg ukoll li numru ta’ plejers, uhud minnhom jilghabu fil-Premiership, qed jiggieldu kontra l-vizzju tal-kokaina minghajr ma jafu l-klabbs taghhom.
Huma propju dawn il-problemi ta’ numru ta’ plejers fl-Ingilterra li jistghu iwasslu plejer biex icedi loghoba. Dan huwa wiehed mill-modi kif plejer jista’ jaghmel tajjeb ghat-telf li jkun tilef fl-imhatri jew biex jiffinanzja l-vizzju tad-droga. Is-sors ta’ dawn il-problemi irid jigi ttakiljat halli l-loghoba tkun aktar nadifa u l-principji sportivi jinzammu intatti. Dawn il-problemi ghandhom jigu ndirizzati biex, fuq kollox, ma jibqghux jinhlew hajjiet ta’plejers zghazagh li ma jindunawx li qed jghixu hajja privileggjata billi jithallsu somom kbar ta’ flus biex jilghbu l-futbol u jarmu kollox ghall-vizzji.
Il-futbol Ingliz kien mifni bil-problema tax-xorb ghal snin twal. Din il-problema tant kien ilha ingranata fil-kultura Ingliza li ghal xi zmien kienet saret accetata u kienet xi haga normali ghal plejers professjonali li jikkunsmaw amonti esagerati ta’ alkohol. Min jista’ jinsa dak li ghaddew minnu plejers bhal George Best u Paul Gascoine? L-istejjer ta’ plejers bhal Bryan Robson u Paul McGrath jafhom kulhadd. Dawn huma biss ftit mill-istejjer ta’ plejers bi profil gholi. Min jaf kemm kien hemm stejjer ohra ta’ plejers mhux daqshekk maghrufa li hlew hajjithom u l-karriera taghhom minhabba l-alkohol.
Il-migja ta’ manigers u plejers barranin fl-Ingilterra u l-izvilupp tal-klabbs fil-qasam tal-preparazzjoni tal-plejers razzan xi ftit din il-problema u llum huwa accettat li l-konsum esagerat ta’ alkohol fuq bazi regolari jaffetwa hazin il-prestazzjonijiet tal-plejers. Dan ma jfissirx li l-problema tal-alkohol spiccat izda llum aktar hemm cans ta’ xi praspura kbira kull tant zmien milli konsum kostanti tul is-sena kollha.
Izda jekk il-problema tal-alkohol b’xi kod naqset, twieldu jew kibru problemi ohra. Il-pagi astronomici li qed jithallsu l-plejers tal-lum irraffinaw il-vizzji u llum hija d-droga li hija meqjsua “cool” fil-waqt li l-pjaga tal-imhatri kibret sew.
Li plejer jilghab fuq il-futbol mhix xi haga gdida izda l-pagi tal-lum qed jaghmluha possibbli ghall-plejers li jilghabu somom esagerati u l-problema qed tikber. Dan tixhdu l-istatistika. Fl-2006 Sporting Chance trattat 30 plejer minhabba l-vizzji li kienu jinkludu l-loghob fil-waqt li fl-ahhar sena in-numru ta’ kazi godda rdoppja.
L-istatistika turi wkoll li, fil-waqt li l-problema tal-loghob mhix xi haga esklussiva ghall-plejers tal-futbol, il-proporzjon ta’ plejers li jilghabu meta mqabbel ma’ setturi ohra tas-socjeta huwa sproporzjonat. Survey li sar is-sena l-ohra fl-Ingilterra jurui li 0.6% fil-mija tal-popolazzjoni ghandha problema bil-loghob. Dan suppost jirrizulta li minn 4,000 plejer professjonali in-numru ta’ dawk bi problema jkunu madwar 24 izda r-realta hi li l-figura reali tista’ titla’ sa ghaxar darbiet aktar jigifieri tnejn jew tlett plejers f’kull klabb.
Il-problema kollha ddur mal-fatt li fid-dinja tal-futbol hemm hafna zghzagh li f’daqqa wahda jsibu ruhhom miljunarji b’hafna hin hieles u mdawwra minn kull tip ta’ tentazzjonijiet. Din mhix hajja facli ghal min ma jkunx preparat ghaliha u c-cansijiet li dawn iz-zghazagh jingarru mill-kurrent huma kbar hafna. L-FA Ingliza, flimkien mal-Professional Footballers Association, jiffinanzjaw parti sostanzjali mix-xoghol ta’ Sporting Chance u s’issa l-ebda plejer li rrikorra ghand din l-agenzija ma gie michud l-ghajnuna.
Dan kollu huwa tajjeb izda zgur mhux bizzejjed. L-awtoritajiet tal-futbol ghandhom jahdmu aktar fuq il-prevenzjoni u l-FA ghandha ssahhah is-sapport taghha ghal programmi li jedukaw il-plejers f’oqsma ohra tal-hajja barra ‘l futbol. L-FA, il-Premier League u klabbs ghandhom jahdmu flimkien ma’ agenziji bhal Sporting Chance biex il-plejers jigu edukati f’kull qasam tal-hajja u jkunu ppreprati u mghallma kif se jinnavigaw il-passaggi perikoluzi li toffri l-karriera ta’ plejer professjonali. Teoritikament fil-Premier League hemm obbligu biex tigi pprovduta din l-edukazzjoni izda l-ghajnuna li jistghu joffru agenziji professjonalif’dan ir-rigward ghadha mhix uzata tajjeb u hafna drabi kollox qed jithalla f’idejn il-klabbs fejn din l-edukazzjoni tvarja hafna u l-livelli taghha huma inkonsistenti.
Barra minn dan l-awtoritajiet ghandhom iharsu wkoll lejn ir-regolamenti dwar il-loghob tal-imhatri. Kif qal il-maniger ta’ Arsenal Arsene Wenger plejers professjonali m’ghandhomx jithallew jilghabu l-imnhatri fuq il-futbol fil-waqt li l-imhatri fuq fatturi bhal numru ta’ korners jew numru ta’ karti sofor f’loghoba ghandu jigi studjat tajjeb ghax dan jaghmilha aktar facli ghall-plejers li jinvolvu ruhhom fi crieki bhal dawn. Wenger jargumenta li plejer jista’ jsibha facli li jaffetwa n-numru ta’ korners, fawls jew karti sofor fil-waqt li psikologikament iserrah rasu li mhux qed jaffetwa r-rizultat finali tal-loghoba. Dan huwa abbuz sottili li jwassal ghal falsifikazzjoni ta’ loghobiet u jtappan ir-reputazzjoni tal-futbol fl-Ingilterra.
Dawn u fatturi ohra bhall-attivita tal-hekk imsejjha “betting syndicates”, specjalment Asjatici, fl-Ingilterra ghandhom jigu ndirizzati bis-serjeta illum qabel ghada. Dan il-kaz partikolari flimkien ma kazi ohra izolati fil-passat bhal dak ta’ Bruce Grobelaar jaghti l-impressjoni li mhux kull ma jleqq hu deheb u l-immagni ta’ loghob nadif hija biss qoxra li qed tordom vulkan lest biex jisplodi. Dan il-vulkan ghandu jinqatel qabel jizbroffa. Jekk il-percezzjoni tal-futbol Ingliz tithalla tittebba’, it-tkabbir li ghaddew minnu l-kampjonati Inglizi fl-ahhar snin jispicca f’hakka t’ghajn u jkun ferm difficli li jerga’ jigi akkwistat.
